Bilgiler > Camel Sigarasındaki Deve
Camel Sigarasındaki Deve
türklere sürekli sorulan, ''siz deveye mi biniyorsunuz?'' sorusu, hakaret olarak kabul edilse de çok ciddi bir tarihi mirasın etkisidir. hikayeye en uygun, şöyle başlamak gerekir:
cezayirli gazi hasan paşa, cezayir beyler beyini yönetmek için atanmış ünlü bir deniz korsanıydı. zamanında barbaros'un üst olarak kullandığı, korsanların en kalitelilerinin yetiştiği cezayir'den demir alan gemileri ile okyanusa açılıp, amerikan gemilerine kan kusturuyordu.
eylül 1795'te abd, bu tehdide karşı bir anlaşma yapmaya karar verdi. osmanlı imparatorluğu ile antlaşmak isteyen amerikaya, nam-ı diğer hasan dayı : "sultan sizin muhatabınız değildir, sizin başkanınız bizim paşamıza denktir" diyerek, antlaşmayı kendi aralarında yapılacaklarını söyler ve teklif zoraki kabul edilir. bu anlaşmaya göre abd, cezayir'deki esirlerin iadesi ve gerek atlas okyanusu'nda, gerekse akdeniz'de abd sancağı taşıyan hiçbir tekneye dokunulmaması karşılığında, 642.000 altın ve yılda 12.000 osmanlı altını (21.600 dolar) ödeyecekti. dili türkçe olan ve 22 maddeden oluşan anlaşmaya, amerika birleşik devletleri adına joseph donaldson ve osmanlı imparatorluğu adına da cezayir beylerbeyi, cezayirli hasan paşa, nam-ı diğer hasan dayı imza koydular. bu, abd'nin iki asrı aşkın tarihinde, yabancı bir dille imzalanan tek anlaşması olduğu gibi, yabancı bir devlete vergi ödenmesini kabul eden tek abd belgesidir. abd, 22 maddelik bu antlaşmaya 1818 yılına kadar bağlı kalıp vergi ödemiştir.
trablus antlaşması antlaşma metninin orijinali bu gün yale üniversitesi'ndedir.
rasim efendi, bu antlaşmaya canından çok sevdiği devesi ile gelmiştir. devesini o kadar çok sevmektedir ki ona birde isim vermiştir. kamil isimli deve, amerikalılar tarafından oldukça dikkat çeker, nitekim amerikalı heyet hayatlarında hiç deve görmemişlerdir.
1851 yılına gelindiğinde kızılderililer ile savaş halinde bulunan amerika süvarileri kıtayı iyi bilen ve sürekli çöllerde direniş gösteren kızılderililer ile bir türlü başa çıkamazlar, çölün ağır koşullarında zorlanan süvariler bu durumu henry c. wayne ile yetkililere bildirdiklerinde, amerikan savaş heyeti çölde rahat hareket edebilmek için arayış içerisine girer. işte bu durumda akıllarına çöl koşullarına dayanabilen develer daha doğrusu kamiller akıllarına gelir. artık deve ihracatına karar veren amerika savaş heyeti, araştırmaları sonucu osmanlı imparatorluğuna deve ihracatı için başvurmaya karar verir.
1855 yılında david dixon porter komutasında ki amerikan gemisi istanbul kıyılarına 30 adet deve almak için yanaşır. amerika bir yandan da korsanları ile baş edemediği osmanlı makamları ile resmi olarak görüşebilmek için develeri başkentten almayı tercih etmiştir.
sultan ile lala arasında tarihi, meşhur bir konuşma geçer.
-abdülmecit: lala bu gelen kim ola?
-lala: devletlim amerika birleşik devletleri derler namına. (abdülmecit şaşırır)
-abdülmecit: tek başlarına gemi alamamışlarda , birleşmişlerde mi almışlar? kimdir bu amerika? ne isterler bizden?
kısa süre sonra amerikalıların niyeti anlaşılır ve 30 adet deve satın alımı için başvuruda bulunurlar. abdülmecit, amerikalı heyete 2 adet fazladan deve hediye eder. bu tarihimizde amerika birleşik devletlerine verdiğimiz ilk ve tek askeri hibedir. ayrıca amerikanın kabul ettiği tek askeri hibe olarak da bilinir.
develer ve diplomatik atılımlardan sonra geriye tek bir ihtiyaç kalır, develer ile ilgilenecek olan bakıcılar. amerika birleşik devletleri'ne dönecek amerikalılar develerin kullanımı ve bakımı için istanbul'dan sonra izmir'e uğrayarak hacı ali, rum yorgo karalambo ve ilyas calleş ile birlikte 4 deveciyi de yanlarına alırlar. çobanlardan ikisi amerika'ya gelince birden ortadan kaybolur, develer ile teksas indianola limanına gelen bu ilk kafile, amerika birleşik devletleri'ndeki ilk deve birliğinin de temelini oluşturur. deveci hacı ali, bu kafilenin liderliğini yapmıştır. iki müslüman türk ise teksas'ın uçsuz bozkırlarını görünce vatan özlemleri ağır basar ve altı ay çalıştıktan sonra yurtlarına geri dönerler. geriyi bir tek hacı ali, yorgo karalambo ve ilyas calleş kalmıştır. develerin umulanı verememesi, üremeyi ret etmesi gibi nedenlerden dolayı develer savaştan çekilir. develer satılır ve farklı amaçlar için kullanılmaya başlar. çobanları da onlarını takip etmek zorundadır, vahşi batıda bildikleri tek iş budur.
yorgo karalambo, los angeles'ta kalır ve seyislik yapar. viski düşkünlüğü yüzünden başı sıkça derde girer. 1867 yılında amerikan vatandaşı olup george allen adını alır. 1913 yılında kaliforniya'da vefat eder.
ilyas calleş adlı rum ise kısa süre deve çobanlığı yaptıktan sonra, meksika savaşlarına katılır ve sonora calune bölgesine yerleşip, siyaset ile içli dışlı bir yaşam sürer. osmanlıdan gelen bu deve çobanı rum'un oğlu plutarco elias calles, 1924 yılında meksika'nın "el turko" lakabı ile bilinen cumurbaşkanı olacaktır.
el turko, ulusal devrimci parti'yi (pnr) kurdu. bu parti, 1946 yılında kurumsal devrimci parti (prı) adını alarak 2000'e kadar meksika'da iktidarı elinde tuttu.
amerikalıların telaffuzda zorlanması sonucu adı hi jolly'e dönüşen hacı ali, bir süre los angeles limanı ve şehir arasında develeri ile taşımacılık yapar. gertrudis serna adında meksikalı bir kızla evlenip iki çocuk sahibi olmuştur. batı'daki altına hücum akımına kapılarak yuma ve tuscan şehirleri arasında birçok girişimde bulunan hacı ali, maden aramada başarısız olması üzerine kısa bir süre sonra ordudaki işine geri dönmüştür. 1880 yılında amerika birleşik devletleri vatandaşı olur, resmî kayıtlardaki ismi: tedro'dur. son yıllarını madencilik ve ara sıra da amerika birleşik devletleri hükümeti adına izcilik yaptığı arizona'daki quartzsite şehrinde geçirmiş ve burada vefat etmiştir. ama hacı ali'nin maceracı ve kahraman kişiliği asla unutulmamıştır. i-10 otoyolu üzerinde kalifornia'dan arizona'ya geçtikten yaklaşık 30 mil sonra bulunan mezarına sahip çıkılıp kendisine birde anıt yapılmıştır. her yıl ocak ayında quartzsite'de hacı ali adına düzenlenen festivalde; geçit töreni, deve yarışları ve konserler düzenlenmektedir.
mezarında şöyle yazar : hi jolly'nin son kampı. 10 şubat 1856'da bu ülkeye geldi. deveci, denkçi ve kılavuz olarak 30 yıldan fazla birleşik devletler hükümeti'ne doğrulukla hizmet etti.
hacı ali ordu üzerinde öyle bir etki bırakmıştır ki askerler onunla fotoğraf çektirerek savaşa uğurlanmıştır. hacı ali'nin mezarının yanında gördüğünüz, kit carson, buffalo bill cody ve ulysses s. grant gibi isimlerin yakın dostu san pasqual amerika'nın milli kahramanlarından edward fitzgerald.
hacı ali karşımıza farklı bir yerde de çıkar; red kit, silahşörler silahşörü isimli maceranın içerisinde yer alan "devenin hazinesi" isimli kısa öykü... çölde namaz kılmakta iken, red kit kendisini görür ve bir dizi olaylar gelişir. finalde hacı ali, "ben yalnız bir hacıyım, mekke'den çok uzaklarda" der.
ardından gelişen süreçte; amerika'da sigara işine girmek isteyen bir dizi girişimci kaliteli bir tütün ithal etmeye karar verirler. türk tütünleri artık amerika'da dır. şirket, sigarası için bir isim ve sembol aramaktadır. türkler ile ilgili bildikleri tek şey ise hacı ali'dir. bu sebeple hacı ali den kalan ve yaşayan joe isimli son deveyi satın almak ile işe başlarlar. ardından sigaranın ismini camel olarak belirleyip, sembolünü de deve joe olarak seçerler.
all quality, no premiums
camel
sigara üretildikten sonra bir dizi reklam kampanyası da düzenlenir. sigaralar, hacı ali'nin devesinin sırtına yüklenerek satılmıştır. amerikan halkı develere o kadar yabancıdır ki sigara içmeyenler bile joe'i görmek için sigara almaya gelmiştir.
işte her köşe başında bulabileceğiniz camel sigaralarının üzerinde ki deve kızılderililere karşı savaşmak için osmanlıdan alınan joe isimli, hacı ali'nin devesidir. joe öldükten sonra ise yakılarak küllerini hacı ali'nin mezarının baş ucuna gömmüşlerdir.
seneler sonra joe, tekrar ve tekrar gündeme gelir. onlar, joe ile ilgili başarıyı hiç unutmamışlardır.
kategori: pano
***