Bilgiler > İnsanların batıl inanışları
İnsanların batıl inanışları
medeniyeti ve kültürü ile insan türünün, yeryüzündeki diğer canlılardan ayrıcalıklı görüntüsünün altında, zekası yanında batıl inanışlara olan eğiliminin de yatıyor olabileceği. şempanze yavruları ve çocuklar üzerinde yapılan bazı deneyler, şempanze yavrularının çocuklara göre gündelik hayatta pratik zeka olarak tabir edilen şeye daha fazla sahip olduğuna dair önemli ipuçları barındırıyor. bu deneylerin birinde; şempanze yavruları ve insanlara, düzeneği gizli, kapalı bir kutu içinde yiyecek, oyuncak vb. ödüller sunuluyor. ellerinde sıradan pipet büyüklüğünde bir çubuk ile kilitli kutuyu açarak bu ödüllere ulaşmaları isteniyor. ödüle ulaşabilecekleri hareketler bir öğretmen tarafından kendilerine adım adım öğretiliyor. şempanze yavruları da, çocuklar da kısa sürede ödüle ulaşma adımlarını öğrenip kutuyu açmayı başarıyorlar. ne var ki bu öğretilen hareketlerin büyük bir kısmı batıl hareketler. ilk önce kutunun üstüne üç kez vur sonra çubuğu kutu çevresinde 5 kez çevir gibi...
aslında ödüle ulaşmaları için yapmaları gereken tek şey, çubuğu bir delikten içeri sokup arkaya gizlenmiş mekanizmayı ittirerek kilidi düşürmek. mekanizma gizli haldeyken iki grup birden batıl hareketleri sorgulamadan yapıyorlar. buraya kadar her şey normal. aynı deney bu sefer, şeffaf kutularla, mekanizma görünür haldeyken tekrarlanıyor. şempanze yavruları kısa sürede batıl hareketleri fark ediyor ve hemen terk ederek doğrudan çubukla kilidi açma davranışına yöneliyor. çocuklar ise gözleri önündeki apaçık gerçeğe rağmen batıl hareketleri yapmayı sürdürerek ödüle ulaşmaya devam ediyorlar. yalnız burada durup düşünmek gerekli; çünkü kutulara ilk bakışta anlaşılamayacak, ancak çok zeki, çok tecrübeli çok eğitimli biri insanın fark edebileceği, sıradan bir amatöre ilk bakışta batıl gelen hareketlerin olmazsa olmaz olduğu, hatta yapılmazlarsa kutunun temelli kilitleneceği, karmaşık bir düzenek de yerleştirilmiş olabilirdi. öyle yapılsaydı, şempanze yavruları çuvallamış, çocuklar ise konu hakkında tam bir çaylak olmalarına rağmen başarılı olmuş olacaklardı. onlardan çok daha bilgili, tecrübeli ve görece akıllı öğretmenlerinin öğrettiklerini aynen tekrar ettiler. bu deneyde belki şempanze yavrularından daha fazla efor sarf ederek ödüle ulaşmış olsalar da yaşamları boyunca önlerine çıkan, çözüm adımlarının batıl mı gerekli mi olduğunu kavrayamayacakları, çok daha karmaşık sorunlara sadece içlerindeki en yetkin bireyi ya da bireyleri sorgulamadan taklit ederek çözüm üretebilme avantajına sahipler.
***