Zehra Budunç Kimdir
öğrendiğinizde ufkunuz muhtemelen iki katına çıkmaz ama vay be diyebilirsiniz. yazımız öğretmen zehra budunç ile ilgili. türk istihbaratının önemli isimlerinden zehra budunç, istiklal madalyası sahibi, kahraman bir türk kadını. maalesef hakkında yeteri kadar yazılı kaynak yok. kendisi hakkında bildiklerimiz daha çok sözlü kaynaklardan derlenenler ve tbmm arşivi.
1896 yılında selanik’te dünyaya gelen zehra hanım, üsküp rüştiyesi’nde öğrenim hayatını tamamladıktan sonra sırasıyla rumeli’de ve bursa’da farklı okullarda öğretmenlik yapar. sonrasında da bursa'da "bizim mektep" isimli bir okul açar. aynı zamanda kendisi çok değerli sümeroloğumuz muazzez ilmiye çığ'ın da öğretmenidir. zehra hanım'ın bize göre solundaki öğrenci muazzez hanım. olaylar da bu okulda geçmektedir.
milli mücadele yıllarında bursa yunanlar tarafından işgal edilince, bursa'nın ankara ile irtibatı kesilir. gizlice bursa'ya gönderilen yüzbaşı tahir bey, öğretmen zehra hanım'ın kapısını çalar ve atatürk'ün gönderdiği mektubu zehra hanım'a verir. atatürk, istihbarat örgütü kurulması yönünde talimat vermektedir. bunun üzerine zehra hanım harekete geçer ve rumca bilen mehmet ali bey'i işgalcilerin komutanı ile dostluk kurmakla, öğretmen erturan bey'i gazete yazılarıyla yunan'ın güvenini kazanmakla, öğretmen rasim beyi de aksu'daki karargahın önünde tatlı satmakla görevlendirir.
yüzbaşı tahir bey’i de okulda saklar ve gerektiği durumda çarşaf giydirip, peçe taktırarak dışarı çıkartır. ayrıca zehra hanım adına çalışan bazı kişiler de meyhaneleri gezip sarhoş yunanları konuşturup bilgi toplarlar. öğrenilen tüm yeni bilgiler zehra hanım’a iletilir ve değerlendirilmeye alınır. sistemsel bir haber alma ağı kurulmuş olur. bunların sonucunda ise yunanlara dair istihbarat faaliyetleri hız kazanır.
zehra hanım'ın okulu bir istihbarat merkezine dönüşmüştür ama yunanlar da boş durmaz. durumu fark edip, istihbarat örgütünü çökertirler ve zehra hanım'ı önce aksu köyü'ne götürüp işkence ederler, sonrasında da milos adası'na sürgüne gönderirler.
yunanistan’daki esirler arasında özellikle milos adası’na sürgün edilenler diğerlerine göre çok daha ağır şartlara maruz kalmışlardır. beş bine yakın esirden 672’si susuzluktan hayatını kaybederken, bir kısmı da açlıktan ölmüştür. ağır şartlara sahip milos adası’ndaki esirler 1923 yılında yapılan esir değişimi sonrasında geri dönmüşlerdir. ülkesine döndükten sonra, cephe gerisinde yürüttüğü istihbarat faaliyetlerinden dolayı kendisine istiklal madalyası verilir.
cumhuriyet ideolojisini benimsemiş bir öğretmen olarak hayatını çocukların eğitimine adayan zehra budunç, eğitimci kimliğinden dolayı ideal türk kadınını yaratma sürecinde bursa’da öne çıkan bir isim olmuş. 1930 yılında bursa belediye meclis üyeliğine seçilen ilk kadınlardan biri olup 1934 yılında belediye başkan yardımcısı olmuştur. 1946 seçimlerinde chp bursa milletvekili olarak tbmm’ye seçilmiştir.
bursa türk ocağı, çocuk esirgeme kurumu, türk hava kurumu ve kızılay cemiyeti kadrolarında yer almıştır. ayrıca bursa halkevi şubesinde on yıl kadar görev almış ve halk hatipliği de yapmıştır.
kaynak: osmanlıdan cumhuriyete bursa’da öncü bir kadın: zehra budunç
https://eksisozluk.com/entry/161400418
***