Yıldiz ve gezegen
Yıldız nedir, gezegen nedir ve bunların birbirinden farkı nedir? Görüyoruz ki birçok arkadaşımızın kafası bu konuda karışık. Güneş’in bir yıldız olduğunu bilmeyenlerimiz bile var. Bilmemek değil, öğrenmemek ayıp diyerek yıldız, gezegen ve aralarındaki farklar konusunu kısaca açıklamaya çalışacağız bu yazıda.
Önce tanımlarına bakalım; yıldızlar, ağırlıklı olarak hidrojen ve helyumdan oluşan, kendi ışık ve ısılarını üretebilen, gaz ve plazmadan oluşan kürelerdir.
untitled-1
Pleiades Yıldız Kümesi
Gezegenler, genellikle bir yıldızın etrafında dolanan ve o yıldızdan aldığı ışığı yansıtan gök cisimleridir. Belli bir miktarda iç ısıları vardır.
a
Sistemimizdeki gezegenler
Tanımlardan bazı sonuçlara varabileceğimiz açık, ama yine de biraz daha deşelim konuyu.
– Yıldızlar, sahip oldukları iç basınç ve ısılarıyla füzyon tepkimeleri başlatabilir ve ürettikleri enerjiyle ışık saçabilirler. Gezegenler ışık üretemez, sadece yıldızlardan aldıkları ışığı yansıtabilirler.
– Yıldızlar çok yüksek yüzey sıcaklıklarına sahip olabilirler; 10.000 Kelvin, 5000 Kelvin gibi…Gezegenlerin sıcaklıkları ise son derece düşüktür. Örneğin Güneş Sistemindeki gezegenlerden en sıcağı olan
Venüs’te sıcaklıklar 737 Kelvinlerde gezerken, en soğuk gezegenimiz olan Neptün’de 72 Kelvin mertebesindedir.
– Yıldızlar muazzam büyüklüklerdeki gök cisimleridir. Karşılaştırmak için sayılardan örnek verelim. Sistemimizdeki en büyük gezegen olan Jüpiter’in çapı 139.822 km iken, Güneş’in çapı 1.391.400 km’dir.
Üstelik Güneş, cüce bir yıldızdır. Bilinen en büyük yıldız olan UY Scuti’nin çapı, Güneş’in çapının 1708 katıdır. Gerçekten inanılmaz bir büyüklük…
bn
Güneş ile UY Scuti yıldızının boyut karşılaştırması
– Güneş dışındaki yıldızlar Yer’den oldukça uzak olduklarından, gökte birer nokta şeklinde görünürler. Oysa gezegenler disk şeklinde görünür.
– Yıldızların konumları, bir insan ömrü süresi içinde gözle görülecek şekilde değişmez. Gezegenlerin konumları gözlemleyebileceğimiz kadar kısa süreler içinde değişir.
– Yıldızlar kendi etraflarında dönerler. Gezegenler kendi etraflarında dönmelerinin yanı sıra, yıldızlarının etrafında da dolanırlar.
– Yıldızlar dev gaz küreleridir. Gezegenler ise genellikle belirgin birer katı (veya sıvı) yüzeye sahiptir. Bazı gaz devi gezegenlerin katı yüzeyi olmasa da, iç kısımlarında katı çekirdekleri olabilir.
-Yıldızların ışığı, göz kırpar gibi yanıp söner ve titreşir. Gezegenlerin ışığı ise sabit görünür. Bunun nedenini bir başka yazıda açıklayacağız bilmeyenler için.
Evet, yıldızlar ve gezegenler arasındaki en belirgin farklılıklar bu şekilde…
Bir başka yazıda görüşmek üzere
***