Evren Haritası
gök bilimcilerden oluşan uluslararası bir ekibin, şimdiye kadar hazırlanan evrenin en büyük haritalarından birini kuasarları kullanarak oluşturmayı başarmaları. muhteşem
ki görseldeki bu parça, 1,2 milyon galaksilik dev haritanın sadece yüzde 3’ünü göstermekte.
bu videodagörülen parıltıların hepsi samanyolu gibi birer galaksi (yıldız kümesi). iki büyük araştırma grubundan gökbilimciler, yaklaşık 1,2 milyon galaksinin yer aldığı, bilinen evrenin en büyük kozmik haritasını hazırladı. iki dakikalık klibe haritadaki galaksilerin çok az bir kısmı yerleştirildi.
deney, new mexico'daki sloan dijital gökyüzü araştırması’na'' sloan digital sky survey'' (bkz: sdss) bağlı olan ve şimdiye kadar 147,000'den fazla kuasarın konumunu saptayan ‘sloan foundation’ teleskobunun, genişletilmiş ''baryon salınım spektroskopik araştırması'’nın (ya da ''baryon titreşimli spektroskopik araştırması'') ''baryon oscillation spectroscopic survey '' (bkz: boss) bir parçası olarak kullanılmasıyla yapıldı.
çok sayıda astronom, 650 milyar küp ışık yılı hacmindeki 3 boyutlu haritayı çıkarmak için 10 yıl harcadı. (1 ışık yılı = yaklaşık 10 trilyon kilometre) gök bilimciler kuasarları bulduklarında, onları baryon akustik salınımları verilerine dayanarak tarihsel olarak sınıflandırdılar.
haritanın bu büyüleyici parçasında, yaklaşık 50 bin noktanın her biri bir galaksiyi temsil ediyor. kulağa çokmuş gibi gelebilir ancak bu sdss ve boss’un haritaladığı 1,2 milyon galaksinin yalnızca yüzde 3 kadarı.
`her galaksinin rengi bizden ne kadar uzakta olduğunu temsil ediyor`:
*en açık sarı renkli noktalar en yakın olanlar,
*en koyu mor renkliler ise en uzaktakiler.
sarılar yaklaşık olarak 6,4 milyar ışık yılı uzaklıkta, kırmızı olanlar 6,7 milyar ışık yılı uzaklıkta, mor olanlar ise yaklaşık 7 milyar ışık yılı uzaklıktalar.
yüzde 3’lük bu haritanın büyük ve orjinal haline yandaki linke tıklayarak ulaşabilirsiniz
nasıl oluşturuldu?
bu galaksileri iki boyutta konumlandırmak nispeten daha kolay olsa da -gökyüzünün geceki halinin düz bir yüzeye resminin çizilmesi- onların dünya’ya olan uzaklıklarını bulmak için her bir galaksinin ışık spektrumunun analizinin yapılması gerekti. her gece apache point gözlemevi’ndeki bilim insanları teleskobu gökyüzünün belirli noktalarına odakladı. elde edilen veriler spektografa (her galaksinin bizden hangi hızla uzaklaştığını bulabilmek ve böylece galaksinin ne kadar uzakta olduğunu belirlemek adına ışığı analiz eden makineye) taşındı. yıllar içinde binlerce galaksinin tam konumu belirlendi
araştırmaya katılan ve paris-saclay üniversitesi'nden doktora öğrencisi olan pauline zarrouk, kısa mesafeler için metrenin ve şehirler arası uzaklıklar için kilometreler veya millerin kullanılması gibi, kozmolojide galaksiler ile kuasarlar arası mesafeler için baonun kullanıldığını belirtiyor. kuasar aktivitelerinin erken evrende daha yoğun olduğundan dolayı araştırma ekibi, yıldızların uzak köşelerini eşleştirmek için baolarla kuasar yerleşimini çapraz referansladı.
oluşturulan harita, einstein’ın evrenin yapısının hangi hızda genişlediğini tahmin eden genel görelilik teorisinin kontrol edilmesine yardımcı oldu. iskoçya’daki st. andrews üniversitesi’nin boss eş başkanı rita tojeiro, “bu, genel göreliliği test etmek adına şimdiye kadar yaptığımız en kesin çalışma ve genel görelilik başarıya ulaştı” açıklamasını yaptı.
dev harita, gökbilimcilere karanlık enerjinin evrenin genişlemesini ne kadar hızlandırdığını anlamalarına yardım ediyor. bu çalışma ile etrafımızdaki görünür maddenin yoğunluğundaki değişimler ölçülerek galaksilerin dünya’dan ve birbirlerinden hangi hızla uzaklaştıkları tespit ediliyor. araştırma sonuçları, royal astronomical society aylık tebliğleri dergisinde yayınlandı.
`laboratoire de physique nucleaire et de hautes energies`’de (bkz: lpnhe) araştırmacı ve deneyin yöneticilerinden hector gil-marin, araştırma sonucunun einstein'ın genel görelilik kuramıyla tutarlı olduğunu ve bir dizi kozmolojik mesafeyi kapsayan bao ölçümlerinin hepsinin aynı şeyi, yani bu basit modelin bütün gözlem ile uyuştuğunu belirtiyor.
"yer çekiminin nasıl işlediğini kavrayabilmemize rağmen hala her şeyi anlamış değiliz. örneğin, karanlık enerji'nin ne olduğu sorusu var. alternatif olgularla değil, evren anlayışımızı geliştirmemize yardımcı olan eboss araştırmaları gibi bilimsel gerçekler ile evreni daha iyi tanımak istiyoruz.’’
/will percival-kozmoloji profesörü.
not: sdss ve boss, 10 yılda 1,2 milyon galaksiyi haritalandırabildi. oysa ki ingiltere’deki nottingham ve edinburgh üniversiteleri ile hollanda’daki leiden gözlemevi’nden gökbilimcilerin 15 yıllık araştırmalarına göre, görebildiğimiz evrende en az 2 trilyon galaksi bulunuyor. her bir galakside 200 ila 400 milyar arasında yıldız olduğunu varsayarsak bilinen evrendeki yıldız sayısı, insan zihninin sınırlarını zorlayabilecek noktalara ulaşmakta.
kaynak
kaynak
kaynak
fizikist
bilimpro
popular science
***