Cengiz Han
1) kendisine atfedilen da bu da benim hanım olayı uydurmadır. hiçbir dönem kaynağında eşi börte için hanım kelimesi geçmez.
2) kendisi ve halefleri milyonlarca insanı öldürmemiştir. bu olay tarihin her safhasında vardır. öldürülenler kendisini acındırmak ve mağlubiyeti hafifletmek için, öldürenler zaferini abartmak için verilen sayıları arttırırlar. iran kentlerinde her bir şehir için ortalama 2 milyon insanın öldürüldüğü söylenir. halbuki iranın o günkü toplam nüfusunun 2 milyon olması bile zordur. veya bağdat'ta 800.000 kişiden bahsedilir. bu da muhtemelen 80.000 kişi kadardır.
3) bugün yapılan bazı propaganda dizilerinin aksine moğollar anadolu halkına zulm etmemiştir. aksine beylerinden rahatsız olan bazıları onları moğollara şikayet bile etmiştir. anadolu halkının şanssızlığı, moğol imparatorluğunun yıkılış dönemine denk gelmeleri ve biraz fazla vergi ödemek zorunda kalmalarıdır. moğollardan asıl zulmü ruslar, çinliler ve avrupalılar görmüştür.
4) söylendiği gibi türkler akın akın moğollardan kaçıp anadolu'ya gelmemiştir. kaçanlar sadece türkmenlerdir. bu türkmenler de moğollar ile savaşan harezmşah devletinin tebaası idi. kırgızlar, kıpçakların bir bölümü, uygurlar ve kuzey doğu türkleri kendi istekleri ile moğol imparatorluğuna katılmış, vezirlik, müşavirlik, generallik gibi önemli rütbelerde görev yapmışlardır.
bazı bilgiler verelim:
1) cengiz han çocukken köpeklerden korkardı.
2) en yakın arkadaşlarından ve komutanlarından birisi olan cebe ile tanışması gariptir. moğolistan iç savaşında daha cengiz han olmamış timuçin'in atının boynuna ok gelir ve yaralanır. uzun uğraşlar sonucunda iyileştirilir. ardından oku atan adamı merak eder. çünkü ok ustaca atılmış, atın tam boyun kemiğine isabet ettirilmiştir. timuçin oku kimin attığını sorunca, oku adan cirkoaday ismindeki adam kendisinin oku attığını söyler. timuçin onun cesaret ve yeteneğinden etkilenip onu hizmetine alır. ardından da bu kişinin ismi ok ucu anlamındaki cebe olarak değiştirilir. onbaşı rütbesi verilen cebe, kısa bir süre içinde moğol ordusunun generalliğine kadar yükselir.
3) cengizin oğlu cuci, aslında babası belli olmayan bir çocuktu. cengizin eşi börte merkitler tarafından kaçırıldı. kaçırıldığında henüz 3 haftalık evlilerdi. kurtarılması ise yaklaşık 10 ay sonraya denk geldi. börte kurtarıldığında kucağında bir erkek çocuk vardı. bu çocuğun kimden olduğu asla anlaşılamadı. yine de cengiz han bu çocuğu sahiplendi ve ona misafir anlamına gelen cuci ismini verdi.
4) cengizin torunlarından olan hülagü, şaman geleneklerine göre gömülen son moğol hanıdır. çünkü moğollar asyadan dışarı çıktıktan sonra budizm, islamiyet ve hıristiyanlık arasında bir seçenek yaparak eski dinlerini bıraktılar. hülagü ise her zaman şaman geleneğine bağlı kaldı.
5) cengiz yasasına göre islamiyet, budizm, şamanizm, hıristiyanlık, yahudilik ve diğer tüm dinlerin, din adamlarından vergi alınmazdı. ama garip olan durum, üstüne basa basa ali bin ebu talip oğullarından da vergi alınmayacağının belirtilmesidir. bağdad kuşatmasında da hülagü, ali oğullarına, rahiplere, bilim adamlarına, imamlara ve hahamlara zarar vermeyeceklerini bir kağıda yazdırmış, kağıdı da bir okun ucuna takarak şehre attırmıştır.
6) moğollar biyolojik silahı etkin kullanan bir orduya sahiptirler. ölü inek, köpek ve hayvan cesetleri mancınıklar ile şehre atarak şehir içinde hastalık yayılmasını sağlamaya çalışmışlardır.
7) bir çok moğol hanının mezarı belli değildir. hanlar gömüldükten sonra üzeri atlarla çiğnenir ve mezarın yerinin belli olmaması sağlanır, cenazeye katılan herkes öldürülürdü.
8) anadolu genel valisi olan temürtaş, kendisine karşı gelen eşrefoğlu süleyman beyin ellerini, ayaklarını ve hayalarını kestirip beyşehir gölüne atmıştır.
9) sübötey, çok önemli bir moğol generalidir. avrupa fetihlerini yönetmiş, az adamla çok toprak fethetmiştir. kendisi arasında yüzlerce kilometre mesafe bulunan orduları aynı anda yönetip, savaş alanına beklenmeyen şekilde sokan bir kişidir. bu taktik harezmşah şehirleri alınırken de uygulanmış, her şehir dört taraftan da kuşatılmıştır. ayrıca kendisi nesturi bir türktür.
10) moğol ordusundaki her 10 kişiden 8 i türktü. moğolların nüfusunun az olması sebebiyle, ordu türklerden kurulmuştu. ayrıca mali işler uygur türklerine, ordu komutanlığı da hakas türklerine emanet edilmişti.
11) moğol devletinde yetenekler esastır. din ve millete bakılmaksızın yeteneği olanlar en üste kadar çıkabilirdi. moğolların emrinde yahudi doktorlar, müslüman tarihçiler, hıristiyan komutanlar çalışmıştır. bu hiçbir zaman probleme yol açmamıştır.
12) cuci'nin çocukları, dedeleri cengiz han öldükten sonra merkez ile bağlarını koparmıştır. bir daha kurultaylara katılmamış merkezden emir almamış, onlarla ilişkilerini kesmişlerdir. belki de sebebi babaları ile ilgili yukarıda verilen bilgi olabilir.
13) ögeday bir gün çok hastalandı ve yatağa düştü. her bir taraftan şamanlar getirilmesine rağmen iyileşmedi. bir gün otağına cengizin en küçük oğlu tuluy geldi ve şunları söyledi:
"tengri. işlenen günahlardan dolayı ceza veriyorsan ben daha çok adam öldürdüm. eğer yetenekli birisini yanına almak istiyorsan ben daha yetenekli birisiyim ve daha iyi savaşırım, ben buna daha layığım. o yüzden ögedeyi iyileştir ve beni al"
gerçekten de tuluy cengizin en yetenekli oğlu idi. çok iyi bir savaşçıydı ve ülkeye möngke, hülagü, kubilay gibi üç büyük oğul vermişti. işin garip tarafı ise, bu konuşmadan 2 gün sonra ögeday iyileşmiş, tuluy aniden ölmüştür.
şimdilik bu kadar. istek olursa devamını da yazarım. yazı hataları varsa kusura bakmayınız. tabletten yazdığım için biraz zorlu oldu.
-------------------------------------
ekleme.
öncelikle beğenen herkese teşekkür ederim. özel mesajdan onlarca güzel mesaj aldım. bunun yanında sebebini anlayamadığım bir şekilde, agresif mesajlar atanlar da oldu. ekşi sözlük'ün garip insanlar barındırdığını düşünüyorum. adam 800 yıl önce yaşamış bir adam için gelip beni şakşakçılıkla suçluyor, ne çıkarım olacaksa cengiz'den.(bkz: swf)
bunun yanında bu bilgilerin kaynağını soranlar da olmuş tabiki doğal olarak. şehir dışında olduğum için yazamadım ama şimdi kaynakları ekleyelim hemen arkadaşlar:
jean paul roux-moğol imparatorluğu tarihi
vladimircov-cengiz han
bertold spuler-iran moğolları
moğolların gizli tarihi
***